به نقل از «ایمنا»

مبانی فکری شهرسازی نیازمند بازنگری است / نمود عناصر طبیعی در شهرهای اسلامی

تاریخ انتشار: ۲۴ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۹۷۸۷۳۷

«چنانچه مدیران و برنامه‌ریزان تلاش دارند شهرهای امروزی را به جایگاه فاخر شهر اسلامی دیروز برسانند، لازم است مبانی فکری شهرسازی را در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، ساختاری و اقتصادی بازتعریف کنند. رویکردها و دیدگاه‌ها باید اصلاح شود تا بتوان شاخص‌های شهر اسلامی را محقق کرد.»

به گزارش خبرنگار ایمنا، شهر اسلامی به عنوان یک تجربه موفق شهرسازی و معماری ایرانی اسلامی همواره مورد توجه طراحان، برنامه‌ریزان، شهرسازان و مدیران شهری بوده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این تحقیقات با هدف پی بردن به دلایل شکوه و جلال شهرهای اسلامی در دوران‌های مختلف به ویژه نزدیک به معاصر انجام شده است و گنجینه گرانبهایی را پیش‌روی مدیران و طرحان امروزی قرار می‌دهد. دلایل موفقیت شهرسازی و معماری در بعضی دوران‌های تاریخی و شناسایی و استخراج شاخص‌ها مبانی فکری غنی را پیش روی محققان و متخصصان حوزه شهر قرار می‌دهد.

شهر ایرانی اسلامی روزگاری محل شکوه و عظمت فرهنگ ایران و اسلام بود، اما شهرهای امروزی به دلیل فاصله گرفتن از شاخص‌های شهر ایرانی اسلامی و جایگزین شدن مبانی فکری وارداتی بدون توجه به ویژگی‌های بومی محلی شهرهای کشور درگیر معضلات لاینحل شده‌اند. مبانی فکری و ساختاری شهرسازی امروز نیازمند تغییر است تا هم آسایش ساکنان امروز شهرها فراهم شود و هم هویت شهری که طی دهه‌ها و سده‌ها شکل گرفته است منسجم بماند.

هویت هر شهر بخش مهمی از ساختار آن است و چنانچه معماری و شهرسازی بدون توجه به این اصل پایه‌گذاری و پیاده‌سازی شود، نه تنها موفق نخواهد بود بلکه زیبایی و هماهنگی عناصر شهری را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. بازگشت به مبانی شهر ایرانی اسلامی که بسیاری از شاخص‌های آن حداقل در بعد کالبدی مورد توجه شهرهای توسعه یافته جهان است، ضرورت دارد تا شهرهای امروزی به پویایی و رونق برسد و محلی برای ارتقای روحی و جسمی انسان امروزی باشد. در گفت‌وگو با امیرحسین شبانی، دکترای شهرسازی مفهوم شهر اسلامی را بررسی کردیم. مشروح گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

چرا شهر اسلامی به یک نمونه یا الگوی خاص مورد توجه است؟

میراث پربار تاریخی و فرهنگی ایران مجموعه‌ای از دستاوردهای علمی، ادبی و هنری کشور در شهر اسلامی است، به عبارتی می‌توان گفت شهرهای اسلامی همچون یک ویترین برای مجموعه دستاوردهای اجتماعی، فرهنگی، علمی و هویتی جوامع هستند و شهر اسلامی به طور طبیعی در مقاطع تاریخی مختلف که شکوه و عظمت آن هنوز قابل مشاهده است، چنین ویژگی را داشته است.

اگر دوران بعد از ورود اسلام به ایران را مورد توجه قرار دهیم به دو تا سه مقطع اوج اصلی شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی با بن مایه‌های ایرانی بعد از اسلام خواهیم رسید، در قرن چهارم هجری قمری بسیاری از بزرگان در تاریخ اجتماعی، علمی، ادبی و فرهنگی می‌زیستند که در این دوره شکوفا شده‌اند، دوره‌ای که حکومت‌های محلی و در عین حال ایرانی و اسلامی با یک آزاداندیشی تلاش کردند یک مکان را برای حضور هنرمندان، اندیشمندان و متخصصان از فرهنگ‌های مختلف فراهم کنند.

جالب است که چند فرهنگی را در دوره‌های شکوفایی شهر اسلامی زیاد می‌بینیم که سبب حضور کمی و کیفی افکار، آرا و دیدگاه‌های مختلف فلسفی و علمی مختلف در کنار هم شد تا ساخت شهر، معماری و فضای شهر بتواند از یک چنین گنجینه فکری برخوردار شود.

شهرسازی اسلامی چه روند تکاملی را طی کرده است؟

سبک خراسانی در قرن چهارم مرجع شهرسازی، شهرنشینی و شهرگرایی ایرانی است و بر معماری و ساخت شهر اثرگذار است. با توجه به دستاوردهایی که از قبل به روز شد و پیشرفت کرد، معماری در این دوره به اوج می‌رسد و شهرسازی به همان میزان به خلق فضاهای اجتماعی و فرهنگی متناسب با زمانه خود می‌پردازد؛ اکنون ما از کتاب‌های تاریخی، اسناد و بناهای باقی مانده از این دوره می‌توانیم رد پای چنین بلوغ فکری را ببینیم.

اوج شکوفایی شهر اسلامی در دوره صفویه و داستان مکتب اصفهان در معماری و شهرسازی است. بدون شک می‌توان گفت استفاده حداکثری از ظرفیت‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی در شهر اسلامی در عرصه معماری با حضور افراد بسیار شاخص فرهنگ ایرانی اسلامی توانست مکتب اصفهان را در معماری، شهرسازی، فلسفه و مابقی حوزه‌های معرفتی به یکی از مکاتب فاخر تبدیل تبدیل کند. این مکتب در بیشتر شهرهای مهم آن زمان در ایران که حکومت صفویه قصد توسعه آن را داشت، دنبال شد.

پس از دوره صفویه روند رو به نزولی را در میراث تاریخی شهر اسلامی داریم، در دوره قاجار کمی تلاش شد تا جان مایه مکتب اصفهان در سبک تهران حفظ شود، اما دیگر آن قدرت، صلابت و عظمت دوره قبل احیا نشد.

چرا تحقق شاخص‌های شهر اسلامی در دوره معاصر با چالش روبه‌رو است؟

چنانچه به صورت اجمالی به این سیر تحول تاریخی شهر اسلامی تا قبل از دوره معاصر نگاه کنیم بدون شک چند مفهوم این شهر را ویژه‌تر می‌کند، نخست اینکه شهر اسلامی بدون داشتن یک گنجینه فکری، نظری و فلسفی از رابطه انسان و جهان تقریباً بی معنا است، یکی از معضلات امروز شهرهای ایران این است که یک نظریه و یک ساختار فکری منسجم برای انسان ایرانی امروز در شهر ایرانی اسلامی وجود ندارد که از اصلی‌ترین دلایل محقق نشدن شاخص‌های شهر اسلامی در دوره معاصر است.

ساختار شهر در تلاش است تا حداکثر هم‌آوایی را با جهان طبیعت داشته باشد، شهر اسلامی هیچ وقت در مقابل یا در تقابل با طبیعت نبوده و تاریخ در اشکال مختلف این را نشان داده است، حتی آنجا که حاکمان شهر تلاش داشتند ساختار شهر اسلامی بروز و ظهور ویژه‌ای را به نمایش گذارد و کمی در نحوه معماری و شهرسازی فخرفروشی کند، هماهنگی با طبیعت در عالی‌ترین سطح وجود داشت.

نکته کلیدی دیگر این است که شهر اسلامی تلاش می‌کند در یک هم پیوندی با بستر اجتماعی و ساختار فرهنگی تکامل یابد، هرگز در شهر اسلامی شمال و جنوب و پایین و بالای شهر را که در بعضی دوران‌های اقتصادی دوره معاصر با شهرها عجین شده است را نمی‌بینیم. محلات فرادست‌نشین و فرودست‌نشین با این تفکیک و تقابلی که امروز در شهرها است، وجود نداشت در همان محله‌ای که شخصیت‌های معروف ساکن بودند افراد کم‌بضاعت نیز می‌توانستند حضور داشته باشند و از این پیوند اجتماعی مسالمت‌آمیز میان افراد بهره‌مند شوند.

چنانچه مدیران و برنامه‌ریزان تلاش دارند شهرهای امروزی را به جایگاه شهر اسلامی برسانند لازم است مبانی فکری شهرسازی را در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، ساختاری و اقتصادی بازتعریف کنند. رویکردها و دیدگاه‌ها باید اصلاح شود تا بتوان شاخص‌های شهر اسلامی را به صورت عینی در قالب‌های کالبدی دید و در ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اجتماعی به صورت ملموس احساس کرد.

کد خبر 666335

منبع: ایمنا

کلیدواژه: چهارمحال و بختیاری شهر و کلانشهر تحقق شهر اسلامی کارشناسی شهر سازی شهر اسلامی شهر اسلامی چیست توسعه شهرهای اسلامی شهرهای اسلامی مطالعات شهری معماری و شهرسازی ایران مطالعات معماری ایران مدیریت شهری شهر شهرداری شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق شاخص های شهر اسلامی شهر ایرانی اسلامی شهرهای امروزی شهر اسلامی دوره معاصر مبانی فکری مورد توجه شاخص ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۹۷۸۷۳۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سفر یک روزه طلاب خراسان جنوبی به بافت تاریخی خوسف/شکوه معماری

به گزارش خبرنگار مهر، علی صالحی صبح پنج شنبه به خبرنگاران بیان کرد: جمعی از طلاب خواهر حوزه‌های علمیه بیرجند و خوسف از ظرفیت‌های گردشگری خوسف بازدید کردند.

رئیس میراث فرهنگی خوسف گفت: این کاروان ۷۵ نفره در سفر یک روزه به این شهرستان از منظر و بافت ۵۰۰ هکتاری فرهنگی تاریخی خوسف، آرامگاه ابن حسام، مزارع کشاورزی، خانه‌های تاریخی دکتر شکوهی و میرزا جعفر، مسجد جامع و دریاچه طبیعی گواب این شهر دیدن کردند.

مسئول میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان خوسف افزود: تبیین شاخص‌های مختلف معماری اسلامی، انتقال فرهنگ و هنر منطقه، اهمیت میراث تاریخی و کهن و حفظ و نگهداشت آن از جمله اهداف تورهای گردشگری یک روزه است.

وی گفت: شهر خوسف در ۳۶ کیلومتری غرب بیرجند و در حاشیه کویر لوت قرار گرفته است و به دلیل وجود کتیبه‌های تاریخی کال جنگال در نزدیکی خوسف و وجود محوطه‌های قبل از اسلامی، نشان از قدمت این شهرستان در این دوران دارد.

صالحی افزود: در دوران اسلامی، اوّل بار جیهَانی در اَشکال العالم از خوسف نام برده و می‌نویسد: «شهری خُرد است و در آن بُستان‌های بسیار و زراعت همراه است و عمارت فراوان و آب‌های بسیار.»

وی گفت: حمدالله مستوفی اولین کسی است که در سال ۷۴۰ ه. ق در نُزهه القلوب نام کنونی خوسف را آورده و درباره آن چنین می‌گوید: «خوسف شهر کوچکی است و چند موضع توابع دارد و آب آن از رودخانه باشد و دیه‌ها را آب از کاریز باشد و در آنجا همه نوع محصولی حاصل آید.»

مسئول میراث فرهنگی خوسف گفت: حافظ اَبرو در مورد تعداد دهات، مزارع و موقعیت شهر خوسف چنین نوشته: «بیست قریه و صد مزرعه از توابع خوسف است که بر کنار بیابان است و بر آن طرف بیابان، حدود کرمان است. خَبیص از نواحی آن است و آن را بیابان لوت خوانند و در تابستان از آن موضع نمی‌توان گذشت.

صالحی یادآور شد: بافت تاریخی خوسف که از دوران صفویه به بعد شکل گرفته، نشان از پیشینه عظیم معماری در این شهر دارد. بیشتر آثار معماری فعلی شهر متعلق به دوره صفوی تا قاجار است.

کد خبر 6094885